گوش دادن فعال (به انگلیسی: Active Listening)، یکی از مهمترین مهارتهایی است که به شما کمک میکند تا در مکالمات خود حضور فعال داشته باشید و با دیگران همدلی کنید. در این مقاله، به بررسی مفهوم گوش دادن مؤثر و اهمیت آن در ایجاد روابط قوی و همدلانه می پردازیم.
گوش دادن فعال
یادگیری مهارتهای نرم، به ویژه مهارتهایی مثل گوش دادن فعال، با چالش تصور آشنایی پیشین مواجه است. این تصور، انگیزه برای یادگیری عمیق تر را کاهش میدهد. در حالی که بسیاری با مفاهیم اولیه گوش دادن فعال که گاهی هم از آن با اصطلاح گوش دادن موثر (به انگلیسی: Effective Listening) یاد میشود آشنا هستند (تفاوت شنیدن صرف «فیزیولوژی» و گوش دادن فعال «شناختی و تحلیلی»)، این آشنایی سطحی مانع از درک عمیق و کاربردی این مهارت میشود.
مزایای گوش دادن فعال
در ادامه، با مزایای گوش دادن مؤثر و روشهای بهبود مهارتهای ارتباطی آشنا خواهید شد. همچنین، تکنیک ها و تمریناتی را ارائه میکنیم که به شما کمک میکنند تا این مهارت را در زندگی شخصی و حرفهای خود تقویت کنید. در پایان، به موانع رایجی که ممکن است مانع از تبدیل شدن به یک شنونده خوب شوند، اشاره خواهیم کرد.
گوش دادن مؤثر چیست؟
اغلب، در حین مکالمه، به جای تمرکز بر سخنان طرف مقابل، ذهنمان مشغول برنامه ریزی برای پاسخ خود میشود. این امر موجب از دست رفتن بخش‌هایی از گفتگو و بی‌توجهی به نشانه‌های غیرکلامی گوینده میشود. گوش دادن فعال شامل موارد بیشتری از شنیدن ساده است. این مهارت مستلزم توجه دقیق به محتوای کلامی و غیرکلامی پیام، شامل درک عمیق احساسات و زبان بدن گوینده، می باشد. تنها با چنین رویکردی میتوانیم به درک واقعی و ارتباطی مؤثر دست یابیم.
سه اصل اساسی برای گوش دادن مؤثر را می توان بشرح ذیل بیان نمود:
توجه به نشانه های غیرکلامی
تن صدا، حالات صورت و حرکات بدن گوینده میتوانند اطلاعات مهمی را درباره احساسات و نگرش های او منتقل کنند. توجه به این نشانه‌ها به شما کمک میکند تا پیام را به طور کامل درک کنید.
تمرکز کامل
هنگام گوش دادن، تمام توجه خود را به گوینده معطوف کنید. این کار نه تنها شامل شنیدن کلمات است، بلکه به معنای درک احساسات و نگرشهای پشت آنها نیز میباشد.
واکنش به احساسات
پس از شنیدن صحبتها، به احساسات بیان شده واکنش نشان دهید. این کار باعث میشود گوینده احساس درک شدن کند و ارتباط عمیق‌تری بین شما ایجاد شود.
تفاوت شنیدن و گوش دادن چیست؟
گوش دادن و شنیدن، اگرچه به ظاهر مشابه هستند، اما دو فرآیند کاملاً متفاوتند. شنیدن صرفاً یک عمل فیزیولوژیکی است؛ فعال شدن حس شنوایی و دریافت امواج صوتی توسط گوش. اما گوش دادن فراتر از این است. گوش دادن شامل شنیدن همراه با درگیری ذهنی، تحلیل و تفسیر اطلاعات دریافتی است؛ فرآیندی که در مغز اتفاق می افتد نه در گوش.
بسیاری از مواقع، ما صداها را می‌شنویم، حتی میتوانیم آنها را تکرار کنیم، اما در واقع به پیام نهفته در آنها توجهی نداریم. مثلاً، هر روز از خیابانی عبور میکنیم و با محیط اطرافش آشنا هستیم، اما شاید تا به حال به جزئیات، مانند نوع سنگفرش خیابان یا رنگ ساختمانها، توجه نکرده باشیم؛ با وجود اینکه آنها را دیده‌ایم.
تفاوت شنیدن و گوش دادن دقیقا مانند همین مثال است. شنیدن، همانند دیدن ساختمان ها و فروشگاه ها بدون توجه به جزئیات است، در حالی که گوش دادن، دیدن همراه با توجه و تمرکز است که منجر به درک و فهم عمیق تر میشود.
چرا گوش دادن فعال مهم است؟
گوش دادن مؤثر نه تنها در محیط کار، بلکه در زندگی شخصی نیز بسیار مفید است. این مهارت به شما کمک میکند تا فضایی امن و همدلانه برای دیگران ایجاد کنید و اعتماد آنها را جلب نمایید. در ادامه، به چهار مزیت اصلی گوش دادن فعال اشاره میکنیم:
تقویت روابط
گوش دادن مؤثر به شما کمک میکند تا روابط خود را با دیگران بهبود بخشید و اعتماد آنها را جلب کنید.
کاهش استرس
در محیط کار، گوش دادن فعال میتواند استرس ناشی از سوءتفاهم‌ها و مشکلات ارتباطی را کاهش دهد.
افزایش خودکارآمدی
افرادی که مهارت گوش دادن مؤثر را دارند، معمولاً اعتماد به نفس بیشتری در برقراری ارتباط با دیگران دارند.
بهبود فرآیند مشاوره و کوچینگ
گوش دادن فعال در مشاوره و کوچینگ به ایجاد رابطه‌ای قوی و پایدار بین مشاور و مراجع کمک میکند.
گوش دادن مؤثر در مکالمات متنی
شاید تعجب کنید، اما گوش دادن فعال حتی در مکالمات متنی نیز کاربرد دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از تکنیکهای گوش دادن مؤثر در چت‌ها و پیام‌های متنی میتواند به بهبود کیفیت ارتباطات کمک کند. برای مثال، بازتاب احساسات و پرسیدن سوالات باز در مکالمات متنی میتواند به درک بهتر طرفین منجر شود.
گوش دادن مؤثر در محیط کار
مطالعات نشان داده‌اند که آموزش مهارتهای گوش دادن مؤثر به مدیران و کارکنان میتواند تأثیرات مثبتی بر محیط کار داشته باشد. برای مثال، تحقیقات نشان داده‌اند که مدیرانی که مهارتهای گوش دادن مؤثر را یاد گرفته‌اند، بهتر میتوانند از کارکنانی که با مشکلات روانی دست و پنجه نرم میکنند، حمایت کنند. این موضوع باعث ایجاد فضایی امن برای به اشتراک گذاشتن مشکلات و کاهش تنش‌ها در محیط کار میشود.
تکنیک های تقویت گوش دادن فعال
برای تقویت مهارت های گوش دادن فعال، می توانید از تکنیک های زیر استفاده کنید:
- پرسیدن سوالات باز : سوالات باز به گوینده کمک می کنند تا بیشتر درباره احساسات و افکار خود صحبت کند.
- زبان بدن (Body Language) : حفظ تماس چشمی و استفاده از حالات صورت مناسب به انتقال همدلی و توجه کمک میکند.
- بازتاب صحبت ها : تکرار آنچه شنیده‌اید به گوینده نشان میدهد که به صحبتهای او توجه کرده‌اید.
- ایجاد محیط آرام : کاهش حواس پرتی ها و ایجاد فضایی آرام به شما کمک میکند تا بهتر تمرکز کنید.
تمرینات عملی برای بهبود گوش دادن مؤثر
- گوش دادن ذهن آگاهانه : در این تمرین، سعی کنید به جای قضاوت، تنها به صحبتهای طرف مقابل گوش دهید و در لحظه حال باشید.
- تمرین با یک شریک : در این تمرین، یک نفر داستانی از یک رویداد احساسی تعریف میکند و شنونده با استفاده از تکنیکهای گوش دادن فعال به او پاسخ میدهد.
- تمرین بازتاب احساسات : پس از گوش دادن به صحبتهای طرف مقابل، احساسات او را بازتاب دهید و از او بپرسید که آیا برداشت شما درست بوده است.
چند راهکار مؤثر برای بهبود مهارت گوش دادن فعال
مهارت گوش دادن فعال یکی از مهمترین مهارت های ارتباطی است که به شما کمک میکند تا ارتباطات مؤثرتری برقرار کنید. در اینجا 10 راهکار عملی برای تقویت این مهارت ارائه شده است:
همدلی کنید
به لحن و احساسات گوینده توجه کنید و سعی کنید با او همدلی کنید. زبان بدن و لحن صدا میتوانند اطلاعات مهمی درباره احساسات طرف مقابل به شما بدهند. برای مثال، اگر کسی با لحنی غمگین بگوید «خوبم»، ممکن است در واقع حال خوبی نداشته باشد. در چنین مواقعی، همدلی و توجه به نشانه‌های غیرکلامی بسیار مهم است.
ارتباط چشمی مؤثر برقرار کنید
تماس چشمی مناسب نشان دهنده احترام و توجه شما به مخاطب است. سعی کنید در طول مکالمه، حواس پرتی ها را کنار بگذارید و تمام توجه خود را به طرف مقابل معطوف کنید. همچنین، آگاهی از تفاوت بین نگاه شغلی و نگاه اجتماعی میتواند به شما کمک کند تا ارتباط بهتری برقرار کنید. زبان بدن قوی، مانند حرکات دست، فاصله مناسب و تایید کلام با حرکات سر، به مخاطب احساس ارزشمندی میدهد.
سوالات مناسب بپرسید
با پرسیدن سوالات مرتبط، نشان میدهید که به صحبتهای طرف مقابل توجه کرده‌اید. سوال پرسیدن نه تنها به شما کمک میکند تا بهتر گوش دهید، بلکه نشان دهنده علاقه شما به ادامه مکالمه است.
صحبت های گوینده را تایید کنید
در طول مکالمه، با استفاده از کلماتی مانند «موافقم» یا «دقیقاً»، صحبتهای طرف مقابل را تایید کنید. این کار نشان میدهد که شما در حال گوش دادن هستید و صحبتهای او را درک میکنید. حتی اگر با نظر او مخالف هستید، سعی کنید با ذهنیتی باز به صحبتهایش گوش دهید و سپس استدلال خود را مطرح کنید.
از قضاوت عجولانه بپرهیزید
وقتی صحبتهای طرف مقابل را قطع میکنید، نه تنها باعث ناراحتی او میشوید، بلکه ممکن است منظور اصلی او را به درستی درک نکنید. قبل از هر گونه پیش داوری یا پرسیدن سوال، اجازه دهید مخاطبتان حرفش را تمام کند. سپس با دقت صحبتهای او را تحلیل کرده و پاسخ دهید. حتی بهتر است بعد از اتمام صحبتهای او، چند ثانیه مکث کنید و سپس پاسخ دهید.
از مکث های اثرگذار استفاده کنید
مکث کردن در طول مکالمه به شما کمک میکند تا بهتر روی صحبتهای طرف مقابل تمرکز کنید و نکات کلیدی را بهتر درک کنید. همچنین، این مکث به مخاطب شما نیز فرصت میدهد تا ذهن خود را سازماندهی کند.
اثربخشی گوش دادن خود را ارزیابی کنید
مهارت گوش دادن فعال را دست کم نگیرید. برای ارزیابی این مهارت، از خود بپرسید:
- آیا زودتر از موعد راه حل ارائه میدهید؟
- آیا در هنگام گوش دادن، تمرکز کافی دارید؟
- آیا به جای گوش دادن، به پاسخ خود فکر می کنید؟
- آیا در مواجهه با انتقاد یا نگرش منفی، احساس ناراحتی می کنید؟
اگر پاسخ شما به این سوالات مثبت است، ممکن است نیاز به تقویت مهارت گوش دادن فعال داشته باشید.
شرایط مناسب برای مکالمه ایجاد کنید
محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی فراهم کنید تا مخاطب احساس راحتی کند. عوامل محیطی مانند سر و صدا، دما و نور میتوانند بر کیفیت مکالمه تأثیر بگذارند. سعی کنید این عوامل را کنترل کنید تا تمرکز طرفین حفظ شود.
خلاصه‌ای از گفتگو ها را ارائه دهید
پس از اتمام صحبت های طرف مقابل، خلاصه‌ای از آنچه گفته شد را بازگو کنید. این کار نشان میدهد که شما به دقت گوش داده‌اید و اعتماد طرف مقابل را افزایش میدهد.
حضور ذهنی کامل داشته باشید
در طول مکالمه، ذهن خود را از هرگونه حواس‌پرتی خالی کنید و تمام تمرکز خود را به صحبتهای طرف مقابل معطوف کنید. این کار به شما کمک میکند تا بهتر گوش دهید و ارتباط مؤثرتری برقرار کنید.
موانع گوش دادن فعال و راه های غلبه بر آنها
- پیشنهاد راه حل : ارائه راه حل‌های فوری ممکن است باعث شود گوینده احساس کند که شنیده نشده است. بهتر است ابتدا به صحبت های او گوش دهید و سپس در صورت لزوم راه حل ارائه دهید.
- تغییر موضوع : تغییر موضوع مکالمه میتواند باعث شود گوینده احساس کند که به حرفهای او توجه نشده است. سعی کنید تا پایان صحبتهای او، موضوع را تغییر ندهید.
- قضاوت کردن : قضاوت های ناخواسته میتوانند مانع از گوش دادن مؤثر شوند. سعی کنید بدون قضاوت به صحبت های دیگران گوش دهید.
چند پرسش و پاسخ در این باره مطرح میگردد
چرا گوش دادن فعال از اهمیت زیادی برخوردار است؟
گوش دادن مؤثر به معنای توجه کامل به حرفهای گوینده و درک احساسات و محتوای کلامی اوست. اهمیت شنیدن فعال در این است که به ایجاد ارتباط مؤثر، افزایش صمیمیت و فهم بهتر نیازهای طرف مقابل کمک میکند.
چگونه میتوان مهارت های گوش دادن مؤثر را تقویت کرد؟
با استفاده از تکنیک هایی مانند حفظ تماس چشمی، بازتاب صحبتها و پرسیدن سوالات باز میتوان این مهارت را تقویت کرد.
آیا گوش دادن مؤثر در مکالمات متنی نیز کاربرد دارد؟
بله، استفاده از تکنیک های شنیددن فعال در مکالمات متنی نیز می تواند به بهبود ارتباطات کمک کند.
چه تمریناتی می توانند مهارت گوش دادن فعال ما را تقویت کنند؟
تمریناتی مانند تمرین گوش دادن گروهی، بازتاب احساسات و تمرین‌های فردی (گوش دادن آگاهانه) میتوانند به طور موثری مهارتهای گوش دادن فعال را تقویت کنند. این تمرینها به شما کمک می کنند تا درک عمیق تری از دیگران داشته باشید و پاسخهای مؤثرتر و مناسب تری ارائه دهید.
تاثیر آموزش کوچینگ بر گوش دادن فعال چیست؟
آموزش کوچینگ به طور قابل توجهی مهارت گوش دادن فعال را ارتقا میدهد. دوره های کوچینگ، تکنیکها و تمرین‌های عملی ارائه میدهند که به کوچ ها در بهبود این مهارت حیاتی کمک میکند. این امر منجر به برقراری ارتباط مؤثرتر و حمایت از پیشرفت شخصی و حرفهای مراجعین میشود.
نتیجه گیری
گوش دادن مؤثر یکی از مهمترین مهارتهایی است که به شما کمک میکند تا ارتباطات خود را بهبود بخشید و روابط عمیق تری با دیگران ایجاد کنید. با تمرین تکنیک های گوش دادن مؤثر و غلبه بر موانع آن، میتوانید به یک شنونده بهتر تبدیل شوید و در زندگی شخصی و حرفهای خود موفق تر عمل کنید.
